Συνεχίζεται η καταστροφή των χριστιανικών μνημείων στα κατεχόμενα

Συνεχίζεται η συστηματική καταστροφή των κατεχόμενων εκκλησιών στην Τουρκοκρατούμενη Κύπρο. Αυτό καταδεικνύουν νεότερα στοιχεία, τα οποία δόθηκαν σήμερα στη δημοσιότητα, από το Διευθυντή του Μουσείου της Ιεράς Μονής Κύκκου κ. Στυλιανό Περδίκη και τον Βυζαντινολόγο, Χαράλαμπο Χοτζάκογλου, κατά τη διάρκεια διάσκεψης τύπου για παρουσίαση της εκδόσεως: «Τα θρησκευτικά Μνημεία στην Τουρκοκρατούμενη Κύπρο. Όψεις και πράξεις μιας συνεχιζόμενης καταστροφής». 

Συγκεκριμένα, οι Τουρκικές δυνάμεις κατοχής κατέστρεψαν τον Ιερό Ναό της Αγίας Αικατερίνης, στο κατεχόμενο χωριό Γεράνι της Καρπασίας. Όπως διευκρίνισε ο κ. Χοτζάκογλου, «ο ναός ισοπεδώθηκε, τον περασμένο Μάιο και, σύμφωνα με πληροφορίες Τουρκοκυπρίων κατοίκων της περιοχής, τα χώματα και οι πέτρες που συγκεντρώθηκαν μεταφέρθηκαν με δέκα φορτηγά και χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό (μπάζα) για επιχωμάτωση ανεγειρόμενων κτισμάτων στην περιοχή του Τρικώμου».

«Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης είχε ανεγερθεί στην είσοδο του χωριού και δέσποζε της περιοχής, αποτελώντας το πρώτο κτίσμα που αντίκριζε κανείς προσεγγίζοντας το χωριό Γεράνι. Πέριξ του ναού υπήρχε το κοιμητήριο του χωριού, το οποίο περιέκλειε χαμηλός μανδρότοιχος. Επρόκειτο περί μονόχωρου ναού στεγασμένου με σταυροθόλια. Ο ναός απόληγε ανατολικά σε πολύπλευρη αψίδα και στη βορειοανατολική γωνία υψωνόταν κωδωνοστάσιο, του οποίου η καμπάνα βρισκόταν στη θέση της έως την πρόσφατη κατεδάφιση του κτίσματος.

Η Εκκλησία λεηλατήθηκε μετά την τουρκική εισβολή του 1974, το τέμπλο καθαιρέθηκε, οι εικόνες και τα ιερά σκεύη διερπάγησαν, οι θύρες, τα παράθυρα και η ηλεκτρολογική εγκατάσταση του ναού εκλάπησαν, το κοιμητήριο του ναού βεβηλώθηκε, οι τάφοι ανεώχθησαν, οι νεκροί διαταράχθηκαν και οι σταυροί και οι ταφόπλακες έπεσαν θύμα βίαιης καταστροφής.

Με βάση τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του ναού και τα διακοσμητικά του σχέδια, φαίνεται πως ανεγέρθηκε επί Τουρκοκρατίας. Η δυτική πρόσοψη του ναού μιμείτο αντίστοιχες βαθμιδωτές προσόψεις ναών της Λατινοκρατίας στην Κύπρο. Ομοίως, λίθινες υδρορροές και ανάγλυφες διακοσμήσεις στις εξωτερικές πλευρές του ναού μιμούνταν τις διακοσμημένες όψεις γοτθικών εκκλησιών της Κύπρου και αποτελούσε έξοχο δείγμα της αρχιτεκτονικής εξέλιξης επί Τουρκοκρατίας, όπου διαφαινόταν η επίδραση της γοτθικής αρχιτεκτονικής παράδοσης στη μεταγενέστερη αρχιτεκτονική εξέλιξη της Μεγαλονήσου. Στο Ιερό Βήμα του ναού σωζόταν έως πρόσφατα η λίθινη αγία τράπεζα με ενσωματωμένο κιβώριο».

«Η εκκλησία», σύμφωνα με τον κ. Χοτζάκογλου, «είχε εμφανίσει ρωγματώσεις στους τοίχους και στην αψίδα, ενώ είχε καταπέσει η στέγη της. Οι μακρείς τοίχοι του ναού είχαν παρουσιάσει απόκλιση από τον κάθετο άξονά τους και το μνημείο έχρηζε άμεσης στήριξης και αναστήλωσης».

Οι πληροφορίες για την κατεδάφιση του ναού της Αγίας Αικατερίνης στο Γεράνι, το οποίο βρίσκεται 27 χλμ βορείως της κατεχόμενης Αμμοχώστου, λήφθηκαν πριν από λίγες ημέρες και προς επιβεβαίωση άτομα της Μονής επισκέφθηκαν την περιοχή και φωτογράφησαν τον χώρο στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός και το κοιμητήριο.

«Αυτό το οποίο εμείς οφείλουμε να επισημάνουμε και να καταγγείλουμε, ως Μουσείο της Ιεράς Μονής Κύκκου, είναι ότι αυτά τα πράγματα γίνονται σε μια περίοδο κατά την οποία έχουμε ξεκινήσει μια διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού και έχουν καταρτιστεί Τεχνικές Επιτροπές και συνομιλούν και για τα θέματα της συντήρησης των μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ακριβώς την ίδια στιγμή έχουμε τέτοια φαινόμενα» σημείωσε με έμφαση ο κ. Χοτζάκογλου. 

«Δεν είναι ο μόνος ναός που ισοπεδώνεται στην κατεχόμενη Κύπρο», πρόσθεσε, επισημαίνοντας παλαιότερες καταγγελίες για καταστροφή του σημαντικότατου ναού της Παναγίας Αβγασίδας στη Μηλιά Αμμοχώστου, «όμως δεδομένου ότι αυτή η πράξη συμβαίνει σήμερα, δεδομένου και του πολιτικού κλίματος, λαμβάνει μια διαφορετική διάσταση και οδηγεί σε μια απογοήτευση για το τι μέλλει γενέσθαι», ανέφερε.

Ο κ. Περδίκης ανέφερε, από την πλευρά του, ότι το Μουσείο της Ιεράς Μονής Κύκκου βρίσκεται σε επαφή με τον πρόεδρο και τα μέλη της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, τους οποίους έχουν ενημερώσει και για την περίπτωση του ναού της Αγίας Αικατερίνης. «Πολλά στοιχεία που έχουν χρησιμοποιηθεί στην επιτροπή, έχουν δοθεί από το Μουσείο της Μονής Κύκκου», πρόσθεσε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά τη μερική άρση των περιορισμών διέλευσης στις κατεχόμενες περιοχές (Πάσχα 2003) το ενδιαφέρον του Μητροπολίτη Κύκκου κ. Νικηφόρου για την τύχη της εκκλησιαστικής κληρονομιάς εκδηλώθηκε και έμπρακτα, με την ένταξη στα ερευνητικά προγράμματα του Μουσείου της Ιεράς Μονής Κύκκου, της πρώτης συστηματικής καταγραφής και επιστημονικής συγκέντρωσης πληροφοριών, καθώς επίσης και την φωτογραφική και αρχιτεκτονική αποτύπωση των κατεχομένων χριστιανικών ναών, για την οποία συγκροτήθηκαν ομάδες ειδικών. Σήμερα και καθώς η φωτογραφική αποτύπωση των χριστιανικών μνημείων έχει αποπερατωθεί, το Μουσείο της Ιεράς Μονής Κύκκου διαθέτει αρχείο με περίπου 20.000 έγχρωμες φωτογραφίες, συγκριτικό φωτογραφικό υλικό των μνημείων προ της εισβολής του 1974 και δελτία καταγραφής των επισκεφθέντων χριστιανικών ναών. 

Η έκδοση αυτή παρουσιάζει εύγλωττα τη σημερινή τραγική κατάσταση των ναών διαφόρων χριστιανικών δογμάτων (ορθοδόξων, καθολικών, μαρωνιτικών, αρμενικών κτλ.) στην κατεχόμενη Κύπρο. Σε κάποιες περιπτώσεις δίπλα στις σημερινές όψεις των ναών παρατίθενται και φωτογραφίες των ίδιων μνημείων πριν το 1974, ώστε ο αναγνώστης μέσα από τη σύγκριση να διαπιστώνει αβίαστα τη σημερινή κατάσταση. 

Πηγή: Λουκάς Α. Παναγιώτου